TOUR DE FRANCE: wprowadzenie i odcinek #1

WPROWADZENIE

Czego po debiutującym cyklu możecie się spodziewać? Przede wszystkim sporej dawki recenzji i artykułów, które będą ukazywać się na naszym portalu co środę. Teksty będą pogrupowane tematycznie, wobec czego każdy odcinek serii będzie miał swojego bohatera lub swoją myśl przewodnią. Jeśli chodzi o interesujące nas ramy czasowe, sięgniemy dość daleko wstecz – do absolutnej klasyki francuskiego kina: cykl skoncentruje się zatem przede wszystkim na twórcach Nowej Fali oraz na ich następcach. W dużym uproszczeniu, umowną cezurę stanowić będzie koniec lat 50-tych oraz początek lat 80-tych.

Skąd pomysł cyklu? Francuzi, oprócz bogactwa znakomitych kompozytorów i pamiętnych ścieżek dźwiękowych, mogą się również pochwalić szerokim katalogiem płytowym rodzimej muzyki filmowej. To, co w Polsce stanowi wciąż wydawniczy problem, nad Sekwaną z roku na rok staje się coraz powszechniej dostępne. W przypadku tak niszowego gatunku poniższe słowa mogą brzmieć przesadnie, ale we Francji muzyka filmowa – po latach zaniedbań – zaczyna stanowić jak gdyby część dziedzictwa kulturowego i stąd obserwować można starania o jej pielęgnację, rekonstrukcję i promocję.

Inspiracją dla niniejszego cyklu jest przede wszystkim seria wydawnicza Écoutez le cinéma! („Posłuchaj kina!”), za którą odpowiada wytwórnia Universal Jazz France. Seria ta zadebiutowała w 2000 roku i od tego czasu nieprzerwanie, każdego sezonu, poszerza się o kolejne tytuły. Początkowo planowana w skromniejszym wymiarze (miała być poświęcona Georgesowi Delerue, Françoisowi de Roubaix, Michelowi Magne, Antoine Duhamelowi, Philippe’owi Sarde oraz Ericowi Demarsanowi), z biegiem lat poszerzyła się o wiele innych, znakomitych nazwisk, wśród których odnaleźć można zarówno artystów francuskich, jak i zagranicznych kompozytorów w pewnym punkcie kariery związanych z francuską kinematografią.

Kto odpowiada za Écoutez le cinéma? Producentem i ojcem-założycielem jest Stéphane Lerouge z Universal Jazz France, który wykonał i wykonuje dalej tytaniczną pracę organizacyjną. Składa się na nią m.in. zdobywanie taśm i partytur, kontakty z kompozytorami, przeprowadzanie wywiadów i przygotowywanie bookletów. Jerome Witz oraz Gilles Guerlet stworzyli unikalną, minimalistyczną szatę graficzną serii, łączącą plakaty filmowe ze zdjęciami francuskich metropolii oraz pejzaży. Wygląd albumów (wydawanych w digipackach, a od niedawna również w standardowych jewel cases) jest dzięki ich pracy niezwykle gustowny, zwiastuje obcowanie z czymś artystycznie wysmakowanym (oczywiście to wrażenie zawsze weryfikuje – pozytywnie lub negatywnie – zawartość muzyczna krążka) i w przyjemny dla kolekcjonerskiego oka sposób odstaje od tradycyjnych wydawnictw amerykańskich. Nie można również nie wspomnieć o pracownikach studia masteringowego Art et Son oraz o Christelle d’Almeida z działu legalnego Universal, toczącej boje związane z prawami autorskimi i prawami do dystrybucji.

W chwili powstania niniejszego artykułu (marzec 2014 roku), katalog Écoutez le cinéma! przedstawia się następująco:

• kolekcja „Bande originales de films”, koncentrująca się na pełnych ścieżkach dźwiękowych, licząca 64 albumy;
• kolekcja „Cube”, złożona z kompilacji poświęconych poszczególnym kompozytorom lub reżyserom, licząca 14 albumów;
• kolekcja „Long box”, złożona z kilkupłytowych wydawnictw, poświęconych twórczości poszczególnych kompozytorów, licząca 4 zestawy;
• kolekcja „Anthologies”, składająca się z kompilacyjnych albumów tematycznych, licząca 25 albumów

Kolekcja jest również obecna w mediach społecznościowych, mając swoją stronę na Facebooku.

Dla czytelników naszego portalu nie będzie to pierwsze spotkanie z Écoutez le cinéma. Na łamach działu „Recenzje” bowiem od kilku lat można się zapoznać z dwoma tekstami poświęconymi krążkom Universalu. Pierwszy z nich to Tess / Le locataire autorstwa Łukasza Koperskiego (poświęcony albumowi nr 2 w kolekcji „Bande originales de films”), drugi zaś to napisany przeze mnie Jules et Jim / Les Deux Anglaises et le Continent (album nr 49 w kolekcji „Bande originales de films”). Dla przypomnienia, kliknięcie na poniższe okładki odeśle Was do wspomnianych recenzji:

Oprócz propozycji Universalu, warto wspomnieć o innych wydawnictwach specjalistycznych, które przybliżają nam klasykę francuskiej muzyki filmowej. Można tu wymienić albumy publikowane przez Music Box Records, Disques Dreyfus, Disques Cinemusique, a także w ramach nieistniejącego już katalogu włoskiej wytwórni CAM („Cam’s Soundtrack Encyclopedia”), wznawianego ostatnio przez Sugar Music.

Tyle tytułem przydługiego wstępu, a teraz zapraszamy do lektury pierwszego odcinka naszego cyklu. 🙂

ODCINEK #1: PHILIPPE DE BROCA I JEGO MUZYCZNE ESKAPADY

„Postrzegam życie w jego komicznym aspekcie” [1]

Powyższe słowa w zwięzły i treściwy sposób wyjaśniają, dlaczego Philippe de Broca, pomimo nowofalowych korzeni, swoją uwagę skoncentrował na kinie rozrywkowym, kręcąc przez większą część kariery wesołe komedie i lekkie filmy przygodowe.

De Broca, kinoman od najmłodszych lat, praktykował jako asystent u debiutantów La Nouvelle Vague: Claude’a Chabrola i Françoisa Truffauta. Chwilę wcześniej pracował również w roli operatora przy kilku filmach dokumentalnych poświęconych Afryce. Pierwszym komercyjnym sukcesem młodego reżysera był Cartouche – zbójca z 1962 roku, który zapoczątkował serię hitów i katapultował De Brokę do statusu mistrza kina rozrywkowego. Francuz na przestrzeni kolejnych 40 lat nakręcił kilkadziesiąt filmów z udziałem największych gwiazd rodzimej sceny filmowej: Jeana-Paula Belmondo, Catherine Denevue, Daniela Auteuila, Yvesa Montanda i wielu, wielu innych… Został również nagrodzony Legią Honorową, najwyższym odznaczeniem francuskim, za wkład w rozwój rodzimej kultury.

Z kinem De Broki nieodłącznie związana jest postać jednego z najwybitniejszych francuskich kompozytorów muzyki filmowej, czyli Georgesa Delerue. Obaj panowie poznali się w początkach swojej kariery, w 1960 roku, spotykając się na planie obrazów Igraszki miłosne oraz Dowcipniś. Od tej pory, na tyle na ile inne zobowiązania zawodowe pozwalały, De Broca i Delerue tworzyli niezwykle zgrany i płodny artystycznie duet. Łączyli swe siły na planie aż 17 filmów! Tym samym spośród zaprzyjaźnionych z francuskim kompozytorem reżyserów, De Broca był jego najczęstszym współpracownikiem. Choć twórczość Delerue znana jest z poruszających uniesień lirycznych i dojrzałej dramaturgii, to melodyjny styl kompozytora równie dobrze pasował do niezobowiązujących, dowcipnych obrazów De Broki. Jednym ze sztandarowych, późnych tytułów tego duetu jest Afrykanin z 1983 roku, komedia przygodowa z Catherine Denevue i Philippem Noiretem, grającymi zwaśnionych małżonków, rywalizujących między sobą w sercu Czarnego Lądu. Recenzję tej wyśmienitej ścieżki (oraz dostępnej na albumie symfonicznej suity zbierającej tematy z innych przedsięwzięć filmowych obu panów) znajdziecie TUTAJ.

Jako że Philippe De Broca był reżyserem popularnym i na dokładkę stosunkowo szybkim w realizacji swoich filmów, zdarzały się sytuacje, kiedy nie mógł sięgnąć po usługi Delerue, rozchwytywanego w ojczyźnie i zagranicą. Wtedy na odsiecz przybywał najczęściej Claude Bolling, popularny jazzman, udzielający się na łonie kinematografii od końca lat 50-tych. Bollinga i De Brokę połączył obraz Wspaniały z Jean-Paulem Belmondo (1973). Jak wspomina sam kompozytor, pewnego dnia dostał telefon od reżysera z propozycją napisania ścieżki, i czym prędzej zadzwonił do samego Delerue, aby się upewnić, czy ten nie będzie się czuł urażony. Delerue odpowiedział: „Claude, masz moje błogosławieństwo! I tak jestem zajęty innymi filmami.” [2] Po raz kolejny De Broca sięgał po usługi Bollinga ponad 10 lat później, najpierw przy okazji Luizjany z Margot Kidder w roli głównej (1984), potem na potrzeby Cyganki z Valérie Kaprisky (1986), a po śmierci Delerue po raz ostatni w 1996 roku, kręcąc telewizyjny film Le Veilleur de nuit. Może cztery wspólne przedsięwzięcia to niewiele w porównaniu z siedemnastoma, ale Bolling nie zawiódł, zapewniając reżyserowi pomysłową, za każdym razem odmienną od poprzedniej muzykę. Zainteresowanych tym, jak brzmią Wspaniały i Luizjana, zapraszam TUTAJ do lektury recenzji.

Przypisy:

[1] http://www.theguardian.com/news/2004/dec/02/guardianobituaries.france

[2] Le Magnifique / Louisiane, booklet, s. 10, Universal Music France 2004