Isao Tomita

Isao Tomita urodził się w Tokio 22 kwietnia 1932 roku. W wieku 3 lat przeprowadził się wraz z ojcem, z zawodu lekarzem, do Chin, okupowanych wtedy przez Japonię. Tam regularnie odwiedzał znajdującą się w Pekinie Świątynię Nieba, w której odbywające się ceremoniały wzbudziły u małego Isao zainteresowanie muzyką. W 1940 roku powrócił do ojczyzny, gdzie później studiował historię sztuki w Keio University. W tym samym czasie zaczął pobierać prywatne lekcje z zakresu kompozycji oraz orkiestracji. Szkołę wyższą ukończył w 1955 roku, lecz Tomita wiązał swoją przyszłość z muzyką. Pierwszy ważny projekt przyszedł już w kolejnym roku, gdy skomponował utwór dla grupy rodzimych gimnastyków, którzy mieli wystąpić na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Melbourne. Z wielkim uznaniem spotkała się również jego inna, wczesna kompozycja, chóralne Wind Mills.

Od połowy lat 50. zaczął tworzyć na potrzeby dużego i małego ekranu, sztuk teatralnych, a także radia. Ze zbiegiem czasu zyskał stałą posadę w NHK, największej telewizji w Japonii. Zilustrował min. 100-odcinkowego Zatoichiego, czy serie z kręgu tokusatsu, takie jak Captain Ultra oraz Mighty Jack. Do jego najważniejszych sukcesów na tym polu należy serial animowany Jangaru Taitei (Jungle Emperor) Osamu Tezuki z 1965 roku, na którego podstawie stworzono kultowego Króla Lwa. Na podstawie tej muzyki, Tomita skomponował rok później poemat symfoniczny, do którego 25 lat później stworzono animację. Wśród jego renomowanych prac koncertowych należy jeszcze wymienić The Tale of Genji (1999) i Symphony Ivatov (2012 – ostatni, niefilmowy projekt Japończyka).

Pod wpływem twórczości Wendy Carlos i jej albumu Switched on Bach, pod koniec lat 60. Tomita zaczął co raz bardziej interesować się muzyką elektroniczną. Niedługo potem udał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie nabył swój pierwszy syntezator, Mooga III. Zainspirowany tym wspaniałym instrumentem, skonstruowanym przez jednego z jego idoli, Roberta Mooga, podjął decyzję o zbudowaniu własnego studia. W 1972 roku nagrał tam, pod pseudonimem Electric Samurai, swój pierwszy studyjny krążek, Switched on Rock, którego tytuł wyraźnie nawiązywał do hitowej płyty Carlos. Japończyk zawarł na nim docenione przez krytykę, syntezatorowe aranżacje rockowych i popowych przebojów. Idąc za ciosem, Tomita dwa lata później wydał album Snowflakes are Dancing, tym razem przedstawiający słuchaczom elektroniczne interpretacje utworów Claude’a Debussy. Praca ta przyniosła mu cztery nominacje do nagrody Grammy, co czyni go pierwszym Japończykiem docenionym przez to gremium (tak na marginesie, część utworów z Snowflakes are Dancing wykorzystano min. w Ocean’s 13 Stevena Soderbergha). Artysta nie spoczął jednak na laurach. W kolejnych latach zrealizował wiele podobnych albumów, biorąc na warsztat między innymi Ognistego ptaka Igora Strawińskiego, Obrazki z wystawy Modesta Musorgskiego, czy Planety Gustava Holsta. Ze względu na swoje rewolucyjne podejście do pracy z syntezatorami, po latach zyskał status jednego z pionierów muzyki elektronicznej.

Japończyk nigdy nie poprzestał komponować muzyki do filmów. Do jego najważniejszych tytułów w tym zakresie należą min. dwa pełnometrażowe obrazy z serii o Zatoichim oraz science-fiction Prophecies of Nostradamus. W nowym millenium nawiązał współpracę z weteranem japońskiego kina, Yojim Yamadą, z którym stworzył świetną trylogię samurajską – Twilight: Samurai, Hidden Blade oraz Love and Honor. Ostatnią produkcją, do której napisał muzykę, był dramat Welcome Home, Hayabusa z 2012 roku. Tomita zmarł z powodu przewlekłej niewydolności serca kilka lat później, 5 maja 2016 roku, w czasie pracy nad swoim kolejnym dziełem, musicalem Dr. Coppelius, będącym adaptacją romantycznego baletu Coppélia Leo Delibesa. Niedługo przed śmiercią powiedział: moim priorytetem jest teraz pozostać zdrowym, ale chciałbym dokończyć „Dr. Coppeliusa” w takim stopniu, że jeśli coś mi się stanie, to inni będą mogli go skończyć. Jeszcze za życia Tomity premiera utworu była planowana na 11 listopada 2016 roku, lecz na dzień dzisiejszy nie jest pewne, czy kiedykolwiek ujrzy on światło dzienne.

Dzieła Tomity zainspirowały słynną grupę Yellow Magic Orchestra, w tym jej członka, Ryuichiego Sakamoto. Do fanów Japończyka zaliczali się również min. Stevie Wonder, czy sam Michael Jackson. Z tym ostatnim wiąże się zresztą zabawna anegdotka. Gdy Król Popu odbywał w 1987 roku trasę koncertową po Japonii, został on zaproszony przez Tomitę do jego prywatnego domu. Tłumacz Jacksona wytłumaczył mu, że zgodnie z miejscową tradycją, powinien zjeść i wypić wszystko, co zostanie podane na stół. Jak się okazało, kompozytor poczęstował gości winem ryżowym, którego słynny piosenkarz z wielką ochotą spróbował. Japończyk postanowił jednak stale uzupełniać kieliszek Jacksona, a ten, nie chcąc obrazić gospodarza, wypijał jeden za drugim. W pewnym momencie był już tak pijany, że kolejne kieliszki musiał skrycie podawać pod stołem swojemu tłumaczowi, który rzecz jasna nie wylewał alkoholu za kołnierz.

Isao Tomita zostanie przede wszystkim zapamiętany jako twórca charakterystycznych, elektronicznych wariacji popularnych hitów. Nie powinniśmy jednak zapominać o jego autorskich kompozycjach, w których wykorzystywał swoją wszechstronność (wschodnioazjatycki folklor, syntezatory, pop-rock, orkiestra). Utwory te co prawda nie są zbyt popularne, ale to czyni je jeszcze smakowitszymi kąskami dla miłośników twórczości japońskiego mistrza.

NAGRODY:

Awards of the Japanese Academy