Raiders of the Lost Ark (Poszukiwacze zaginionej Arki)

"Poszukiwacze zaginionej Arki". Któż nie zna tego tytułu. Film praktycznie ikonograficzny dla swojego gatunku. Barwny, sensacyjny spektakl, filmidło przygodowe wszechczasów, rozgrywające się w najbardziej egzotycznych zakątkach globu, stworzone z połączenia sił, talentu i pomysłów Stevena Spielberga i George'a Lucasa. W ówczesnym czasie królów Hollywood i "ojców" Kina Nowej Przygody. Nie mogło mieć innego kompozytora niż John Williams, laureata oscarowych zmagań za "Gwiezdne wojny" oraz "Szczęki". Również i on w pewnym sensie zdefiniował klimat muzycznej przygody, do tego stopnia, że wśród rzeszy naśladowców miał i samego Jerry Goldsmitha ("Kopalnie króla Salomona"). Przede wszystkim jednak "Poszukiwacze" to słynny marsz Indiany Jones'a, kinowego herosa ery nowożytnej.

Jak sam kompozytor przyznaje, słynny temat archeologa mimo, że złożony z dość prostych i typowych dla gatunku awanturniczego zestawu harmonii, zabrał mu sporo czasu, poświęconego w celu perfekcyjnego wyglądu tegoż od strony muzycznej. Williams pierwotnie napisał dwa tematy, które przedstawił Spielbergowi. Ten zasugerował by je połączyć i w ten sposób narodził się przebojowy temat marszowy dla naszego bohatera, dziś jeden z najbardziej rozpoznawalych w historii kina jak i muzyki filmowej. Na przestrzeni opowieści o zmaganiach złych Nazistów i dobrego bohatera w celu odnalezienie starożytnej Arki Prymierza dawkowany w zadowalającej ilości, wpasowany przez kompozytora umiejętnie w wielu miejscach partytury, spajający ją jako całość a jednocześnie rewelacyjnie ilustrujący zawadiacki, uparty i bohaterski charakter archeologa. Wydaje się, że temat ten tak już został zakorzeniony w ludzkiej świadomości, iż gdy tylko go usłyszymy widzimy przed oczyma Człowieka w kapeluszu lub gdy widzimy sylwetkę Indiany Jones'a to od razu gdzieś w podświadomości nucimy jego przebojową sygnaturę.

Partytura wykonywana przez znakomity zespół muzyków z London Symphony Orchestra, podobnie jak i wcześniejsze spotkania Williamsa z tą orkiestrą przy okazji dwóch pierwszych epizodów Gwiezdnej Sagi, jest tematyczną wylęgarnią zdecydowanie dorównującą tamtym, na dzień dzisiejszy - epokowym dokonaniom gatunku. Jest to prawdziwy drogowskaz i wzór dla pracy lejtmotywicznej. Od wytwornego tematu miłosnego, głęboko zakorzenionego w poetyce Złotej Ery oraz romantycznej wrażliwości twórców takich jak Rozsa i Steiner, i w pewnym sensie echa tematów miłosnych z "Supermana" czy "Imperium kontratakuje", po mistyczny, ociekający niemalże religijną glorią temat Arki Przymierza. Z jednej strony rubaszny, potraktowany z dużą muzyczną ironią marszowy temat dla Nazistów, a na drugim biegunie progresywna melodia dla plastycznych mapek symbolizujących trasy podróży Indiany czy sugestywny, tajemniczy motyw medalionu laski Ra. Na dokładkę intensywne sekwencje pościgowe, szczególnie dla pasjonującego pustynnego starcia bohatera z kordonem niemieckich pojazdów (Desert Chase), pełne orkiestrowej ekwilibrystyki i technicznej zwinności, która wychodzi znacznie dalej poza typową ilustrację, charakteryzującą bałaganiarską muzykę akcji opartą na orkiestrze. Muzykę Williamsa określa znakomicie zamarkowana struktura i nawet jeżeli w pewnych momentach nie można nie zarzucić jej ilustracyjności, jest do końca przemyślana pod kątem kompozycyjnym. Jakby kompozytor pisząc ją zamiast skupić się tylko na dokładnym "wbiciu" się w synchronizację z obrazem, myślał jednocześnie by muzyka była również maksymalnie atrakcyjna na wydaniu płytowym.

Partytura ta z pewnością nie nudzi a to przez liczne dłuższe, wzorem choćby wspomnianego "Supermana" czy "Bliskich spotkań...", utwory które rozwiajają się przez kilka minut swojego trwania, jednocześnie będąc na tyle autonomicznymi w brzmieniu, by utrzymać słuchacza w zaciekawieniu i nie pozostawić mu po seansie z płytą wrażenia "pustej" głowy. Weźmy choćby prolog South America, 1936/In the Idol's Temple, w którym Williams buduje posępną i, za sprawą zabawy z dźwiękiem, egzotyczną atmosferę południowo-amerykańskiej dżungli, finiszując fascynującym połączeniem chóru i orkiestry. Podobnie mistyczne sprzężenie, dochodząc do zgoła religijnych rozmiarów kompozytor osiąga w sensacyjnym The Map Room: Dawn, gdzie temat Arki osiąga spełnienie w iście epickim stylu. Coś zdecydowanie na poziomie słynnego Second Coming z "Final Conflict" Goldsmitha. Obie sekwencje z muzycznego punktu widzenia dają kompozytorowi dużą dozę swobody i wykazania się swoją fantazją. Williams ma takich "pustych" plam do zapełnienia w filmie Spielberga sporo - wspomniany pościg, bójka przy samolocie, ilustrowana z chirurgiczną precyzją orkiestrą synchronizującą każdy zadany cios czy też rozwiązanie filmu (The Miracle of the Ark), w którym Williams z nadprzyrodzonego splendoru (ach ten temat Arki w asyście chóru!) przechodzi w agresywne tonacje znane z horroru. Nie pada tu za dużo słów - muzyka staje się jedynym właściwie narratorem filmu. Chyba każdy kompozytor filmowy marzy o takim obrocie rzeczy...

"Poszukiwacze zaginionej Arki" to soundtrackowa atrakcja przez duże A. Właściwie każdy utwór przekazuje nową myśl i idee tematyczne, po które Williams sięga jakby miał nieprzerwane asy w rękawie. Soundtrack ten nie stroni również od suspense'u, prowadzonego w stylu ilustracyjnych fragmentów Gwiezdnej sagi. Na pewno nie łatwą będzie do przejścia muzyka ze Studni Dusz, zawierająca dysonanse i muzyczne eksperymenty. Styl muzycznej ilustracji jak tutaj dla setek węży pełzających po ekranie będzie kontynuowany przy kolejnych częściach trylogii - scenie z robakami w cz. II oraz ze szczurami w cz. III. Znajdzie się również i miejsce dla komediowej muzyki w formie scherza (Basket Game), choć tutaj Amerykanin zbliża się blisko muzycznego slap-sticku. Jednak jest to fragment poprowadzony z taką finezją i lekkością, że konwencję taką załapuje się w mig... Gdy słuchacza nawet wymęczą już te wszystkie eksperymenty i frykasy, może powrócić na znane terytorium, bo Williams nie żałuje tematu Indiany (fantastycznie w Flight From Peru czy The German Sub), tematu Marion/miłosnego (To Cairo) i kapitalnych przebłysków geniuszu (religijna fanfara w finale The Dig Begins; wagnerowski dowcip Ark Trek). Pewna część słuchaczy może zarzucić mu zbytnie czerpanie z i uczepianie się klasyki gatunku (Korngold, Rozsa), nawet zbytnie zainspirowanie się, ale tak naprawdę Williams tworzy tu nową jakość. Jest to bowiem muzyka w 100% williamsowska - ten i tylko ten kompozytor mógł ją napisać.

Ścieżka z "Poszukiwaczy..." została wydana dwukrotnie. Na początku lat 80-tych przez Polydor (niespełna 40 minut oryginalengo score'u) a potem w 1995 roku przez specjalizujacych się w muzyce filmowej Brytyjczyków z Silva Screen (i symultanicznie na rynek amerykański poprzez DCC Compact Classics). Niestety, ale nabycie jakiegokolwiek z tych wydań graniczy dziś z cudem... Jedynie praktycznie pełna wersja score'u Silvy (nie zawierająca tylko kilku minut z całej partytury) sporadycznie ukazuje się na aukcjach (cena około 50-100 USD). Myślę, że muzyka z "Poszukiwaczy zaginionej Arki" mimo swych 25 lat nie postarzała się ani trochę. Wciąż jest to kipiąca dynamiką, różnorodnością i zabawą z orkiestrą ścieżka dźwiękowa, muzyka filmowa o jakiej w obecnych czasach możemy sobie tylko pomarzyć. O popularności tematu przewodniego napisano już książki, wystąpił na dziesiątkach kompilacji jak i koncertowych nagrań, partyturę poddawano wielokrotnie analizie i "badaniom". Do tego stopnia, że w pewnym sensie muzycznie Indiana Jones mógł się nawet "przejeść". Jednak kolejne odkurzenie tej jedynej i właściwej wersji - oryginalnej ścieżki z 1981 roku, z pewnością da okazję do wielu wrażeń tak koneserom jak i nowicjuszom. Specyficznej, jaskrawej naturze tej kompozycji Williams dorównał chyba tylko w przypadku "E.T.", kontynuacji z 1984 roku i "Parku Jurajskiego". Jedną z największych zagadek muzyki filmowej pozostanie, jakim cudem nie zdobyła Oscara, przegrywając z elektronicznymi "Rydwanami ognia" - można przyjąć, że Williams został "obrabowany" ze statuetki Akademii... Kto chce usłyszeć protoplastę współczesnej muzyki przygodowej i jeszcze więcej - gorąco zachęcam do słuchania (i studiowania ;).

Oryginalność ścieżki:
Muzyka w filmie:
Muzyka na płycie:
OCENA OGÓLNA:

1. The Raiders March (2:50) 2. Main Title: South America, 1936 (4:10) 3. In the Idol's Temple (5:26) 4. Flight from Peru (2:20) 5. Journey to Nepal (2:11) 6. The Medallion (2:55) 7. To Cairo (1:29) 8. The Basket Game (5:04) 9. The Map Room: Dawn (3:52) 10. Reunion and The Dig Begins (4:10) 11. The Well of Souls (5:28) 12. Airplane Fight (4:37) 13. Desert Chase (8:15) 14. Marion's Theme (2:08) 15. The German Sub/To the Nazi Hideout (4:32) 16. Ark Trek (1:33) 17. The Miracle of the Ark (6:05) 18. The Wharehouse (0:56) 19. End Credits (5:20) Czas trwania: 74:00

Do tej recenzji istnieje jeszcze 8 komentarzy. Chcesz zobaczyć wszystkie?    » pokaż wszystkie