Your browser is not supported! Update your browser to improve your experience.

Alex North

4 grudnia 1910 - 8 września 1991
Marek Łach | 21-04-2022 r.

Alex North urodził się w Chester, w stanie Pennsylvania, w rodzinie z rosyjskimi korzeniami. Mimo trudnej sytuacji finansowej (ojciec szybko zmarł i choć zostawił po sobie trochę oszczędzonych pieniędzy, to na barkach matki spoczywał obowiązek wyżywienia rodziny), chłopiec od najmłodszych lat miał kontakt z muzyką i jeszcze przed dziesiątymi urodzinami mógł podjąć jej naukę, początkowo w zakresie gry na fortepianie. Jako nastolatek trafił do Curtis Institute w Filadelfii, a potem, dzięki zdobytemu stypendium, do nowojorskiej Juilliard School. W międzyczasie pracował jako telegrafista, zaczęła się również jego fascynacja rosyjską muzyką poważną, zwłaszcza Prokofiewem. Jako że obsługa telegrafu była zawodem w ówczesnym Związku Radzieckim pożądanym, North zdecydował się wyjechać i kontynuować swoją muzyczną ścieżkę jako uczeń moskiewskiego konserwatorium, pierwszy w historii uczelni Amerykanin. Nauka trwała cztery lata, od 1932 do 1935 roku, Alex zdobył również posadę dyrektora muzycznego w łotewskim Teatrze Narodowym. Mimo tych niewątpliwych sukcesów, nie czuł się w Rosji zbyt dobrze, tęsknił za domem, tęsknił za ukochanym przez niego jazzem. North wspominał później:

”Kiedy miałem jakieś czternaście lat, zafascynował mnie amerykański jazz […] Wyruszyłem na do Związku Radzieckiego i pewnego dnia poszedłem tam na imprezę, gdzie grano Mood Indigo [znany standard jazzowy – MŁ] Powiedziałem sobie wtedy: twoje korzenie nie są tutaj. I wróciłem do Stanów.”

W 1936 roku znalazł się w Nowym Jorku, gdzie w czasie studiów poznał kompozytorów Aarona Coplanda i Ernsta Tocha, zaczął również pisać muzykę na potrzeby teatru. Dzięki zaangażowaniu przez słynną tancerkę Annę Sokołow, North miał okazję odwiedzić Meksyk, do którego zapałał wielką miłością, po latach zmaterializowaną w postaci znakomitej partytury do filmu Viva Zapata!. W tym samym czasie nawiązał znajomość z reżyserem Elią Kazanem, wkrótce jednak wybuchła wojna i Alex trafił do armii. W wojsku szybko odkryto jego muzyczny talent i zatrudniono go przy ilustracji filmów propagandowych i dokumentalnych, dotyczących toczącego się konfliktu. Po zakończeniu wojny North wrócił do pisania muzyki poważnej, tworząc między innymi swoją pierwszą symfonię w 1947 roku, oraz muzyki na potrzeby teatru.

Do Hollywoodu trafił w 1951 roku, na zaproszenie Elii Kazana, realizującego właśnie filmową wersję Tramwaju zwanego pożądaniem, z Marlonem Brando w roli głównej. North nie czuł się zbyt pewnie przy projekcie, mając doświadczenie głównie w pisaniu na niewielką orkiestrę, w międzyczasie jeździł również do Nowego Jorku, by kontynuować pracę teatralną. Tramwaj zwany pożądaniem został jednak ukończony i stał się przełomem w historii muzyki filmowej, kompozytor bowiem jako pierwszy wykorzystał jazz w formie dramatycznego underscore. Rozpoczęła się jego udana hollywoodzka kariera, która zaowocowała tak znakomitymi pracami, jak Wściekłość i wrzask (1959), Spartakus (1960), czy Agonia i ekstaza (1965). North napisał muzykę do ponad 50 filmów, otrzymując 15 nominacji do Oscara. Statuetkę Akademii zdobył jednak dopiero w 1986, za całokształt twórczości, jako pierwszy i do roku 2007 jedyny kompozytor w historii.

Mimo artystycznych sukcesów, wydaje się, że North był jednak artystą niedocenionym. Nie pisał wiele, lubił pracować powoli (na Kleopatrę miał półtora roku), tworząc zwykle nie więcej, niż dwie partytury rocznie. Jego styl był niezwykle charakterystyczny i bardzo wymagający jak na hollywoodzkie standardy. Artysta ocierał się nieraz o awangardę, olbrzymią wagę przykładał do detali orkiestracyjnych, uwielbiał eksperymentować z perkusją (partytura do dokumentalnego obrazu Africa), można powiedzieć, że jako pierwszy zaczął wyprowadzać Krainę Snów z neoromantycznego brzmienia Złotej Ery. Najchętniej pisał muzykę na potrzeby kameralnych dramatów, choć niewątpliwie to kompozycje do gigantycznych, epickich widowisk zdobyły mu największą popularność. Najbardziej dotkliwym z kolei rozczarowaniem zawodowym, jakie go spotkało, było odrzucenie przez Stanleya Kubricka jego muzyki napisanej na potrzeby 2001: Odysei kosmicznej i zastąpienie jej utworami Straussa i Ligety’ego, notabene ze znakomitym skutkiem… Unieśmiertelniła go dla młodszego pokolenia fanów gatunku piosenka Unchained Melody na nowo nagrana w latach dziewięćdziesiątych na potrzeby kasowego dramatu Uwierz w ducha, dzisiaj będąca już niekwestionowanym klasykiem.

North był wieloletnim przyjacielem i mentorem Jerry Goldsmitha, w którego brzmieniu słychać wpływy i który po latach nagrał na nowo kilka kompozycji swojego mistrza. Twórca Tramwaju zwanego pożądaniem w życiu prywatnym miał żonę i trójkę dzieci, mówił biegle w pięciu językach, interesował się również sportem, antykami i literaturą. Jako kompozytor muzyki filmowej zasłużył się na wielu frontach, jego najważniejszym jednak osiągnięciem było wyprowadzenie gatunku z XIX, i wprowadzenie go do XX wieku, czym dał podwaliny pod rewolucję Srebrnej Ery. Zmarł w 1991 roku, już na artystycznej emeryturze.


Nagrody:

    Oscar:

  • 1986 – za całokształt twórczości
    Emmy:

  • 1976 – Rich Man Poor Man
    Złoty Glob:

  • 1969 – The Shoes of the Fisherman
    ASCAP Film and Television Awards:

  • 1989 – Good Morning, Vietnam
  • 1986 – za całokształt twórczości

Nominacje:

    Oscar:

  • 1985 – Under the Volcano
  • 1982 – Dragonslayer
  • 1976 – Bite the Bullet
  • 1975 – Shanks
  • 1969 – The Shoes of the Fisherman
  • 1967 – Who’s Afraid of Virginia Woolf?
  • 1966 – The Agony and the Ecstasy
  • 1964 – Cleopatra
  • 1961 – Spartacus
  • 1957 – The Rainmaker
  • 1956 – The Rose Tattoo
  • 1956 – Unchained (piosenka Unchained Melody)
  • 1953 – Viva Zapata!
  • 1952 – Death of a Salesman
  • 1952 – A Streetcar Named Desire
    Emmy:

  • 1986 – Death of a Salesman
  • 1979 – The Word
    Grammy:

  • 1977 – Rich Man Poor Man
  • 1967 – Who’s Afraid of Virginia Woolf?
  • 1964 – Cleopatra
    Złoty Glob:

  • 1960 – Spartacus

Recenzje

Komentarze